Als Hofman succesvol – tsakka: Yes! Bingo! – een position switch afrondt door zijn doorzicht in het sollicitatieproces en zijn ervaring als burn-outcoach van leraren, stoot hij door naar de hogere regionen van de maatschappij, de knapste koppen naar sleutelposities matchen. Tegelijk vindt hij zelf ook de perfecte levensmatch, toevallig (?) in een uitzendbureau, dat mensen tot (nieuw) werk ‘activeert’. Hofman, headhunter aan de top en louter achternaam (!), selecteert in functie van het bestaand systeem. Hij wist ‘allochtone’ namen, tricky tactics, waarvoor het uitzendbureau van zijn nieuwe vriendin Anita onder vuurt ligt. De lectuur van een boek – de titel is toevallig (?) ‘Verman je’! – van een ex-‘klant’ van haar bureau, over de ‘georganiseerde slavernij van de arbeidsbemiddeling’, én haar geweten (‘geschiedenis’ (?) brengen haar tot een moedig ontslag. Een kantelmoment. Hofman luistert even niet omdat hij de eerste kritiek op zijn zelf ontwikkelde, nieuwe selectietool moet slikken. De tool blijkt waardeloos. Die is immers aangetast door de nieuw ontdekte liefde van Hofman, zijn menselijke geschiedenis zit in de weg. Hij dacht de liefde en de markt op elkaar te kunnen afstemmen: als je alles steeds weer als nieuw kon beleven zoals in hun liefde, was je zeer geschikt om vastgelopen arbeidssituaties te deblokkeren. Voor altijd verliefd, creatief, productief dus. Hoe vind je zulke mensen? Een hersenscan. Hopeloos belachelijk, professor Barabas-achtig, vond Hofmans baas. Op zijn eer gepakt, ontwikkelt Hofman een genadeloze selectiemethode, die hij dus discriminatoir toepast. Werkloos en niet-betrokken kijkt Anita toe. Hofman focust op zijn werk. Zij verkommert. Ze merken elkaars ‘morsigheid’ op, wat ze in hun vroegere dromen niet deden. Ongeluk stoot af. Sommige mensen kunnen niet om met losers. Ze vermannen zich.

De (vooral fysische) relatie takelt af omdat Hofman zich niet kan inleven in haar situatie. Hij is nu een man ‘met ervaring’, maar die zijn menselijke geschiedenis altijd onderdrukt heeft en Existenz-vragen mijdt. Hij komt ook uit een gevoelsarm gezin. De auteur van ‘Verman je’ (het boek in het boek) ontlokt Hofman de noodlottige zin: ‘Is niet elke selectiviteit in het leven discriminatoir?’ Hofman en Anita kennen beide een fataal verlies. Beide verwerken hun verliezen, die we hier niet willen onthullen, uiterst moeizaam. Om eruit te geraken zoekt Hofman om een vroeger idyllisch moment opnieuw te beleven – weet je nog, als je altijd opnieuw verliefd kon zijn en creatief tegen de dingen aankijken. Of dat lukt, laat ik je lezen. Een tweede tsakka, de drets van een meeuw op zijn voorruit, belemmert wel enigszins het zicht …

‘Verman je’ adequaat recenseren …

Lijkt mij uiterst moeilijk: je doet er de roman onvoldoende recht mee omdat die in één recensie niet te vatten is. Daarom proberen we het hier door bovenstaande geïnterpreteerde navertelling en met de belichting van enkele aspecten hierna. Behalve de hierboven aangezette hoofdlijn is het boek immers zo rijk aan spin-offs, voortvloeiend uit situaties en dialogen, reflecties, zijsprongen, andere bijna-hoofdthema’s …, dat we enkele van die parels hieronder inkaderen:

Ervaring noodzakelijk, geschiedenis onwenselijk
De eerste regel van het boek is een themaregel: Efficiënt inzicht versus de menselijkheid van de persoonlijke rugzak. Die laatste is in onze op hoog tempo draaiende economie inderdaad meer een lastpak dan een voordeel, een blok aan het been die efficiëntie in de weg staat. Je menselijke geschiedenis is niet dé geschiedenis natuurlijk, maar toch, als je dit doortrekt, dan is het niet verwonderlijk dat vakken als geschiedenis niet meer ‘nuttig’ zijn in het onderwijs. Het blijkt het menselijk noodlot om haar geschiedenis te herhalen, eeuw na eeuw. Baat het dat mensen als Ian Buruma nog parallellen trekken tussen de vijandschap Saudi-Arabië – Iran en de Dertigjarige Oorlog in Europa, de Habsburgers tegen de Bourbons (dS 11 januari 2016)? Als geschiedenis onwenselijk is, lijkt het erop alsof je gedoemd om steeds weer dezelfde slechte ervaringen op te moeten doen.

De onmacht van moderne toppers
De top-headhunter Hofman kon zijn geliefde partner, Anita, zelf een ‘high potential’, niet matchen op de markt. Was haar persoonlijke geschiedenis te groot? Leed ze onder het dwingend overaanbod van haar vader, leraar geschiedenis, die nooit niet met opvoeding kon bezig zijn?

De tegenbeweging in deze tijd die ontmenselijkte mensen à la Hofman voortbrengt
Filip beschrijft de Ruiende Ridders, een soort kruising van bewegingen als Indignados of Occupied met Hackers Anonymous, plus een scheut Kunst. Deze ‘kunstenaars-politici’ moeten verder dan kunst: opnieuw het volk en de straten veroveren. Zij verkiezen het leven als canvas. Zij gaan daarin (te) ver, met bijvoorbeeld het schenden van de privacy: telefoontap met projectie ervan in een installatie op veel bezochte, openbare plaatsen. De Zweer moet openbarsten, maar zijn dergelijke methoden toegelaten? Filip lijkt me ook vragen te plaatsen bij het poseren met de revolutie en een zekere arrogantie van moreel gelijk.

Verman je
Het boek in het boek heeft ook dezelfde titel. De auteur heet Ruud Schietse. Een dubbele en omgekeerde interpretatie is mogelijk. Enerzijds is Hofman de man die zich vermant en doorgaat. Hij is de mens zonder geschiedenis. Vermannen komt bij hem neer op ontmenselijken. Schietse (Schiet ze!) viseert de kapitalistische maatschappij en betoogt dat we er ons eindelijk deftig moeten tegen vermannen. Er is een kracht waar geen religieus, politiek, economisch of moreel systeem weg mee weet en dat is het realisme van de romantiek. Anita valt ervoor, ze vermant zich en geeft haar ontslag. Wie stond model voor Schietse, vraag ik me wel eens af. Filip is overal kritisch.

Ten slotte, DBZ en Hofman
Een nieuwe trend in de maatschappij en in het onderwijs is een campagne om jonge starters te stimuleren met een eigen bedrijf te starten (dS, 4 januari 2016). Start-ups, zij zouden zelfs de plaats innemen van de ‘ouderwetse’ wereldreis bij de jongeren. Op 11 januari gingen mensen uit het bedrijfsleven de ondernemingszin promoten in 650 middelbare scholen (VRT nieuws). Nieuwe yuppies? Zouden scholen als DBZ ‘Hofmans’ produceren? Voor zover we op dat gebied oud-leerlingen spreken en aan de slag weten, behouden ze hun ‘human potential’. Of zou dat ‘wishful thinking’ zijn? En blijkt economie even doordrongen van efficiëntie als van Engels? Quod yes?

Lezen toch
Filip Rogiers schrijft op een scherpe manier: elke zin heeft een hoog soortelijk gewicht en treft. Staccato als de sms’en van Anita, soms poëtisch, altijd kort, ad rem, gebald. Geen woorden te veel. 170 pagina’s die het dubbele waard zijn. Het maakt lezen tot een andere ervaring.

JMS
(1) Hunt for heads reveals failing heart: hoe komt het dat een ‘epitome’ van het boek beter lukt in het Engels?

http://www.passaporta.be/agenda/filip-rogiers-verman-je
http://www.cuttingedge.be/boekenstrips/filip-rogiers-verman-je
http://www.brusselnieuws.be/nl/nieuws/schrijver-en-journalist-filip-rogiers-geweld-de-lava-van-de-gewonde-mens (met meer over Filip als mens en schrijver)
http://www.radio1.be/programmas/bar-du-matin/verman-je (hier hoor je Filip zelf nog eens aan het woord, aan de toog)
http://www.standaard.be/cnt/dmf20150903_01848532

- Waar het nog over gaat: burn-oute leraren, zoekenden helpen en je zelf verliezen, het menselijke behouden in deze door macht en markt ruiende tijd, weekend-bijlagen van kranten, seks, de taal van de poriën en het verlies ervan, nieuwspraak, waarom we niet gelukkig kunnen zijn, dat niet delen leegte baart, de machtigste revolutionairen (die sluipend bezit nemen van de omver te werpen instanties) …

- Vragen mogen beantwoord worden, leemtes gevuld, interpretaties bijgekleurd.